Kva er ditt fotavtrykk i verda? What is your global footprint? Det gjeld å byrja med ein god lest om du vil sko deg for global suksess på di livsvandring. Men er du opptatt av historia til skorne du lagar dine fotspor med?
Skomaker bli ved din lest, er eit utrykk som brukast lite i dag. Det har sine,- «Made in China» og alt som ligg i det av økonomiske, teknologiske og marknadsmessige, årsaker. Skomakaryrket, eit av verdas eldste handverksfag, dør ut, medan Ja, vi elskar sko, mange par sko! Inngangen vår her heima ser til tider ut som inngangen til ein moské. Ein saleg blanding av «American sneakers» «Jesus sandalar», «Viking støvlar» og eit og anna par kortreiste Aurladsko og «langtifråkomne, -one for one- Toms shoes».
Skomakaren og verkstaden, som ofta ligg i bustadhuset, er også ein samlingstad. Der kan folk koma innom for å slå av ein prat. Ein stad som samfunnet treng og er heilt avhengig av. Populariteten til fjernsyn serien, «Jul i skomakergata» viser at vi trivst der skinn blir garva, sko blir sydd og vi likar den direkte kontakt med skaparen sjølv. Det var slik det var før. På den tida då vi var gamaldagse.
Slik er det framleis på Elfenbeinkysten. Når «djeliba», som er handelsspråket for skomakar, kjem til landsbygda for å reparera og selja sko, blir det stor begeistring. Borna ropar «djeliba, djeliba» og folk strøymer til. Dei pratar, ler, dansar, er saman når sko blir fiksa og kjøpt. For Antoinette Botti, var det eit høgdepunkt for borna då skomakaren kom. Ho fortel meg at familiane er avhengige av dette handverksfaget, det er tradisjon og skapar arbeid – og levebrø. Slik var det på den afrikanske landsbygda då Antoinette vaks opp, men så kom Tom. Ein kontainer, lasta med sko, blir tømt og gitt til borna, også til skomakerens born. Til stor umiddelbar gleda, men kva skjer så med skomakaren, med borna, og kva skjer med Tom? Og kva hender med eit av verdas eldste yrke?
La oss ta ein tur til den vakre bygda mellom fjord og fjell der Aurlandskoen har vore i produksjon sidan 1930 talet. I dag er motenerdar rundt om i verda, i Tokyo og i skolandet Italia, meir opptatt av denne unike skoen enn av dei som vandrar rundt med Prada. For folk i vante motemarknader forstår verdien av skomakarens samlande historie, og ein liten produksjon med handlaga produkt.
Oldefaren min, Nils Tveranger, var gründer av Aurlandsskoen. Som trettenåring emigrerte han, saman med faren, til USA og der lærte han skomakarkunsten. Han vart inspirert av mokasinene til Iroquois indianarane og kom til Aurland som 20 åring med kunnskap om skoproduksjon. På det meste gav produksjonen av mokasinen arbeid til 100 personer i Aurland. I tillegg til å vera ein god og nyskapande skomakar, var oldefar også en dyktig seljar. Aurlandskoen vart eksportert til blant anna Storbritania, Canada og USA.
Det var godt og koma inn i skomakerverkstaden. Framleis kan eg erindra lukta av lêr og kokekaffi , synet av hyllemeter med ferske, nylaga sko, vegguret i harmoni med arbeidsrytmen, skrønene og det lune humøret til dei kjente og kjære karane i blåe kjeledressar. Omsorgen. Skoen er eit produkt av lêr, men lesten er skapt under eit levande engasjement mellom menneske. Eg har alltid trudd, frå bestefaren min sydde mine fyrste Aurlandsko, og eg trur framleis, at det er den gode atmosfæren, engasjementet som gjer at ingen annan sko sit betre på foten enn Aurlandskoen, den blir ein del av deg, ein heilskap.
I 1959 vart det produsert 100.000 par med skor, men så kom konkurransen og hardare tider for skomakaryrket, også i Aurland. Verkstader vart lagt ned og den populære inspirerte «penny loaferen» var på vikande front, men overlevde som ein del av syttitalls Wall Street antrekket og fottøyet vart udødeleggjort av Michael Jackson på åttitalet.
No er den eine attlevande skofabrikken i Aurland i motebilete og skomakaren er ved sin lest!
Verre er det med «djeliba», skomakaren frå Elfenbeinkysten. Han har mista livsgrunnlaget sitt etter at Tom gir eit par enkle sko for kvart par han sel på høgkost marknaden. Toms appellerar til følelsane våre om å gjera noko godt for andre, medan skomakaren tapar livsgrunnlaget og kanskje er tvungen til å bli båtflyktning på jakt etter lukka i eit europeisk land. Kva skjer når skomakaren er borte og skorna til borna er utsletne og for små? Dei blir avhengig av å venta på ein ny kontainar, som kanskje aldri kjem. Jubelen når «djeliba» besøkjer landsbygda er også vekke, den lokale økonomien er øydelagt, og den som sit igjen med den store gevinsten er Tom! Heldigvis blomstrar det opp bærekraftige skoprodusentar i Afrika, som lagar kvalitetsfottøy i skinn frå lokale kyr og geite leverandørar. Eit døme er skomakarverkstaden Olibertè i Etiopia som har forstått at om du gjev foreldra ein jobb, vil heile familien alltid ha sko.
I sommar var eg på ein liten rundtur i Sogn. Eg kjøpte meg Toms shoes på salg i Sogndal og då eg kom til Aurland følte eg på slektshistoria og er glad for den nyutvikla kolleksjonen av Aurlandsko. Eg har eit par raude, som er ein del av min identitet. Eg likar å gå med Toms skorne også, men når eg set mine fotspor i verda, har eg på meg Aurlandsko.
( Antoinette Botti er frå Elfenbeinskysten og har budd i Noreg i mange år. Ho er kvinna bak Ging – ingefær juicen som er “Made in Norway, rooted in Africa!” Ei historie om ein forretningsmodell som alle tjener på. www.ging.no)
Den har ingen meining åleine, bokstaven R. Rett nok kan den både skarra og rulla
– rulla som dønningar frå havet, som igjen og igjen slår mot land og dannar runde, glatte, ufarlege spor.
R er god saman med O – den trygge, avklarte, fyldige sirkelen – som dråpen og fullmånen- desse to skapar RO. Ein indre samling, ein følelse, eit nærvær, som fred i ein båt med årer. La deg flyta avgårde,- ro din eigen veg!
Bokstaven D er nøkkelen til at O og R opnar seg til ORD, ord som ljos, ljom, love. Utan ord, ingen tekst, ingen tale, ingen forkynning, ingen samtale, ingen bok.
Den infiltrerande dobbelt W lagar ord over landegrenser – WORD – så la heile verda ta del i stemninga – det er lite som skal til for ei stor endring – ein strek, ein ubetydelig l skapar WORLD, kloden vår – her grunnstoffet i møte med menneske er gode ord, vakre ord, kloke ord, ærlege ord, kjærlege ord, men gløym ikkje J – kroken som hektar seg på Moder ord og dannar, ikkje himmel, men JORD
Kjære Ellen, Tenk deg at U er eit dalsøkk, ei lomme, eit bindeleddet ,- på brua mellom ro og uro, er det godt å vera. Det er her kreativiteten ligg. Det er her skrivekløen ligg. Det er her engasjementet ligg. Det er her hjarta bankar ,- ekte energi. Og det er her du er Ellen.
Bøkene Drømmekraft og Våg livet var preludium til Gaven. Du har alt i deg – talentet ligg og kiler i genet frå di tipptippoldemor. Du smittar med ljos for gåva vi alle har i oss, ofte som eit uopna tryllesett, gøymt og gløymt i vår inderste skuff. Du har pakka ditt opp, forsiktig, med respekt, litt etter litt, ord for ord, side for side frå perm til perm.
Magien var sann hjå Anne Brannfjell – og magien er sann gjennom deg. Boka Gaven inspirerer! Gratulerer!Se mer
Eg minnes fjernsynsbileta. Hungersnauden i svart-kvitt. Dei magre borna med oppblåst mage, store, redde auger, blikk som har brent seg fast på netthinna mi. Erindring om Etiopia smakar framleis botnlaus fattigdom. Eg minnes oppveksten på Voss. Kontrasten i svart-kvitt, alltid slik. For oss i skibygda var det kvite vidder og svarte løyper. Men fjernsynsbileta laga nye spor i meg om håp, handling og engasjement. Krafta i møter med mennesker.
Eg er i Addis Ababa, kvit blant svarte. Fordi eg er nysgjerrig på landet, på kvinnene, på innovasjonen. Mi oppgåve er å formidla historier som fargelegg bileta frå Etiopia. Historier om menneske som reiser seg opp frå fattigdomen, ein nasjon i endring, om enkeltmenneske som ser mulegheiter for andre.
Rundt Entoto høgden i Addis Ababa klokka fem om morgonen, er det kvinner og hyener som er ute for og kjempa etter livgivande energi. Klokka er elleve og den vevre kvinna har gått i fire timar med ei ekstremt tung bør med brensel på ryggen. Det gjer ho kvar dag. No er det tid for å vandra vidare i håp om og tjena nokre slantar til å brødfø borna. Denne kvinna droppa ut av prosjektet som har som mål og løfta ho ut av fattigdomen. Sanitets skolering etter norsk lest, eigen forretning, sitt eige liv og verdigheit. For nokre er endring krevande. Mange får nytt liv. Møte med sterke og kraftfulle etiopiske kvinner, gode samaritaner, som Birikit og Bethlehem, dei som står bak og tar børa av ryggen til sine med-søstre, berører. Dei mobiliserer, jobbar i partnerskap, skapar bærekraftig forretning. Felles er eigne sterke historier, trua, visdomen og ikkje minst engasjementet for og gjera ein forskjell for fattige kvinner, Hiv positive kvinner, prostituerte kvinner, mishandla kvinner.
Kontrastar fasinerer, kontrastar skremmer, kontrastar er vakkert, som «Bullets to beauty». Mitt møte med Bethlehem, ei etiopisk kvinne som stråler av varme, glede og stoltheit. Det har ho all grunn til, kvinna bak Entoto Beth Artisan – smykkedesign med sterke historier gjer suksess i USA og Australia. Sosialt entreprenørskap som berører. Entoto høgden, rett på utsida av Addis Ababa, er heimen til om lag 5000 mennesker, halvparten lever med HIV/AIDS. Dei er forvist hit, stigmatisert. Området har for så vidt vakkert landskap, men den grå skuggen frå fillete plastpressening fortel om ein koloni lengst nede på den fattige rangstigen.
Med $1 om dagen er det lite håp for ei framtid. Det var før forretningskvinna Bethlehem byrja og praktiserar håp i form av handling. Ho kunne ikkje lenger venta på at regjeringa og politikarane skulle endra samfunnet. Bethlehem ser mulegheiter, bruker Gudegåvene sine av talent og engasjement. Ho skapar arbeid for kvinnene. I tre enkle afrikanske bygningar, «compounds» held dei til – i dag er det 120 kvinner i flittig produksjon av unike smykker. Ekte håndverk laga av blant anna resirkulerte kulehylster frå borgerkrigen, – og kaffebønner, eit viktig landbruksprodukt i Etiopia. Kvinnene får lønn, pensjonspoeng og det blir gjort ekstra heder og ære på månedens stjerne. Det merkast på stemninga. Det er godt og vera her. Eg opplever gode, sårbare og følelseslada møter med mødrene, eit tett samhald der byrdene blir løfta. Kjærleik til livet dei har saman. Heldige meg opplever kraftfulle kvinner som jobbar flittig, dei trivst og har stor yrkesstoltheit, men tek seg tid til og smaka på norsk sjokolade, sjelden kost. Dei likar at eg er på besøk- for livsgrunnlaget deira er basert på historie formidling, men det er ikkje berre derfor marknaden vil ha produkta.
Ei av kvinnene fortel, – My name is Meseret, I came to Entoto Mountain 17 years ago, a year after I found out I have HIV/AIDS in my blood. I was living on the mountain with no source of income, but since I joined the company my life has changed in many ways. My dream for the future is to work more and advance my living condition. Det er akkurat dette som er framtids draumen til Bethlehem, å skapa nye arbeidsplassar, slik at alle kvinnene på Entoto får eit levebrød.
Turen min til Etiopia var på eige initiativ og rekning, men eg kom i kontakt med dei etiopiske kvinnene gjennom Partnership for change, som blant anna gjer eit flott arbeid med å styrke og fremme etiopiske kvinnelege entreprenørar.
«Dream big» – vis engasjement!
Alt det som har ført verda framover byrja ein gong som håp og opprør. Då Martin Luther King jr., i 1963, hald den berømte talen sin, sa han ikkje: «Eg har eit problem.» Han sa:»Eg har ein draum. Ein draum om at dei fire borna mine ein dag kan bu i eit land, der dei ikkje blir dømde ut frå fargen på huda, men av karakteren sin». Det vert inga forandring om vi ventar på at andre skal engasjera seg. Vi er den forandringen som skal til, vi er håpet for eit born som vert mobba, ein nabo som har det vanskeleg, ein tilfeldig forbipasserande med sløra blikk. Vis engasjement!
Historia om tenåringsguten Odin, som tok livet sitt på grunn av mobbing er hjerteskjærende. «Det hjelper ikke å si ifra, de gjør ikke noe uansett», sa Odin. Sonen min Jakob, på same alder, er rørt av historia. Det er vi alle. Kjensla av å vera utestengd, ikkje å verta høyrt, ikkje å verta sett, er grusom. Råtne ord frå andre og nedbrytande handlingar sper seg til kvar einaste celle i kroppen og forgiftar eigenverdien. Negative opplevingar slår raskt rot i ei ung sjel. Ei sjel som etter gjentekne gonger med mobbing, trur på dei dømmande tankane ein får om seg sjølv. Lagnaden til Odin skapar eit sterkt engasjement om forandring. Vi har alle ansvar for kvarandre, for menneskeverdet.
Løft blikket
På den internasjonale skulen til Jakob i Spania i vart det arrangert ein «geistleg» dag med eit klårt mål: å engasjera elevane i temaer som sunne relasjonar og konfliktløysing. Nokre elevar jobba med eit prosjekt dei kalla «Verda er ikkje rettvis» Ei anna guppe av elevar gav seg i kast med eit grafitti prosjekt på ein sidevegg til gym salen. Gatemaleriet heiter «Dream big» og skal vera til inspirasjon om å ha ambisjoner på vegne av alle menneske i vår globale verd. På skulen vert skildnader dyrka og avvik vert fort slått ned på. Elevane lærer å inkludere andre inn i den moralske horisonten, ikkje berre meg og mitt. Denne filosofien inngår i dei fleste fag. Eg trur på ein kvardag med positive holdningar der borna får høve til og løfta blikket utover seg sjølv,- og trena på empati og omsorg.
Den store draumen
Vi vil alltid vera ein del av eit felleskap. Difor er vi menneske. Så kva kan vi som voksne og rollemodellar gjera? Våre djupaste livsverdiar avgjer vala våre og korleis vi oppfører oss. Verdiane er stjernebileter på vår moralske himmel, dei bestemmer fargen på brilleglasa vi ser verda gjennom og avleirar seg i språket vi brukar. Borna speglar seg i dei. Vi snakkar kanskje hatefullt og nedsetjande om dei rundt oss, i staden for og omtala andre med respekt og tillit. Når tilliten er på vikande front og mistenksomheit, frykt og kontroll får dominera, kan det gå frykteleg gale. Den gyldne regel om at ein skal gjera mot andre det ein vil at andre skal gjera mot ein sjølv, er eit forsøk på og sei noko om at vi er avhengige av kvarandre. «Du skal elska den framande», er ein setning som er sitert mange gonger i Bibelen. For vi har det best i mellommenneskelege forhold når kjærleik, godheit og ansvar til å ha det godt, blir dyrka. Men kjærleiken kan ikkje bli pålagt oss med lover og reglar. Oppfordring som; Elsk! Ver begeistra! Ver glad!, fungerar ikkje. Den kjem frå ei indre kjelda og er motgift til det vonde. Hungeren etter kjærleik, å gi og få, er den djupaste grunn i oss, så sørg for og overdriv med påfyll av kjærleik,- til deg sjølv og andre. På den måten blir ikkje hjarta ein konjunktur, men det som varer. La oss sjå, høyra og verdsetja kvarandre. Vi treng den store draumen for å ta knekken på mobbing.
Det er den draumen me ber på at noko vidunderleg skal skje, at det må skje- at tidi skal opna seg at hjarta skal opna seg at dører skal opna seg at berget skal opna seg at kjeldor skal springa- at draumen skal opna seg, at me ei morgonstund skal glida inn på ein våg me ikkje har visst um.
Hjertebank leverer foredrag som skaper engasjement
Engasjerte menneske skaper verdi for selskapet ditt. Vigdis Jordal tilbyr foredrag,- og konferansier tjenester som bidrar til å styrke engasjementet.
«Om dere trenger en knallgod konferansier som både knytter oss sammen, gir oss lyriske smakebiter, tar vare på arrangører og foredragsholdere, så kan jeg anbefale Vigdis Jordal som gjorde en strålende jobb for oss under FBI konferansen med 500 mennesker i salen!» Nina Hanssen, daglig leder Female Business Innovation
«Vigdis Jordal gjorde en strålende innsats som konferansier! Proff og varm – en flott kombinasjon!» Catherine Lemaréchal, Ticato AS
Hjertebank Vigdis Jordal hjelper folk til å engasjere seg. Eksempel på foredrag:
Hvorfor ekte engasjement er drivkrafta i all verdiøkning.
Samfunnsansvar (CSR) – hvorfor det er viktig å engasjere den enkelte i selskapet.
Du er det du gir – skap ditt gjennombrudd med entusiasme og lidenskap!
Vigdis Jordal er foredragsholder, konferansier, skribent og sosial entreprenør med unike formidlings,-og kontaktskapende evner. I tillegg til å ha eit levende engasjement, både lokalt og globalt, er ho livs nyter, maratonløper og ekte globetrotter. Vigdis er frå Voss, bur i Bærum og har bakgrunn som farmasøyt og markedssjef med erfaring frå sjukehusapotek i Israel og jobb i farmasøytisk industri i USA.
«Vigdis satte ting i perspektiv med sine virkningsfulle historier. Engasjerende framføring. Gripende, morsomt, utviklende. – Du rørte ved noe jeg ikke kan forklare. Det var en utrolig reise du tok oss med på. – Du har så mye å tilføre andre mennesker. Flere burde gjort som deg – et skritt til siden og følge drømmen» Deltagere på videreutdanning i ledelse og organisasjonsutvikling ved Politihøgskolen
«Vigdis Jordal er en fantastisk, herlig, fengende, seriøs og engasjert foredragsholder. Jeg ble fenget fra første minutt, via dikt, muntre historier og en nær og personlig tilstedeværelse. Det ble latter og tårer fra alle som hadde møtt frem og salen var fullsatt, og vi ble alle sittende igjen med varmere, mykere og mer takknemlige hjerter! Vigdis ga oss Hjertebank!«Lotte Leirvik Huseby, etter foredrag på KK- helg
