Engasjement med svart-kvit kontrast

av Vigdis Jordal | 29, mai, 2016 | Engasjement

Eg minnes fjernsynsbileta. Hungersnauden i svart-kvitt. Dei magre borna med oppblåst mage, store, redde auger, blikk som har brent seg fast på netthinna mi. Erindring om Etiopia smakar framleis botnlaus fattigdom. Eg minnes oppveksten på Voss. Kontrasten i svart-kvitt, alltid slik. For oss i skibygda var det kvite vidder og svarte løyper. Men fjernsynsbileta laga nye spor i meg om håp, handling og engasjement. Krafta i møter med mennesker.

Eg er i Addis Ababa, kvit blant svarte. Fordi eg er nysgjerrig på landet, på kvinnene, på innovasjonen. Mi oppgåve er å formidla historier som fargelegg bileta frå Etiopia. Historier om menneske som reiser seg opp frå fattigdomen, ein nasjon i endring, om enkeltmenneske som ser mulegheiter for andre.

Rundt Entoto høgden i Addis Ababa klokka fem om morgonen, er det kvinner og hyener som er ute for og kjempa etter livgivande energi. Klokka er elleve og den vevre kvinna har gått i fire timar med ei ekstremt tung bør med brensel på ryggen. Det gjer ho kvar dag. No er det tid for å vandra vidare i håp om og tjena nokre slantar til å brødfø borna. Denne kvinna droppa ut av prosjektet som har som mål og løfta ho ut av fattigdomen. Sanitets skolering etter norsk lest, eigen forretning, sitt eige liv og verdigheit. For nokre er endring krevande. Mange får nytt liv. Møte med sterke og kraftfulle etiopiske kvinner, gode samaritaner, som Birikit og Bethlehem, dei som står bak og tar børa av ryggen til sine med-søstre, berører. Dei mobiliserer, jobbar i partnerskap, skapar bærekraftig forretning. Felles er eigne sterke historier, trua, visdomen og ikkje minst engasjementet for og gjera ein forskjell for fattige kvinner, Hiv positive kvinner, prostituerte kvinner, mishandla kvinner.

Kontrastar fasinerer, kontrastar skremmer, kontrastar er vakkert, som «Bullets to beauty». Mitt møte med Bethlehem, ei etiopisk kvinne som stråler av varme, glede og stoltheit. Det har ho all grunn til, kvinna bak Entoto Beth Artisan – smykkedesign med sterke historier gjer suksess i USA og Australia. Sosialt entreprenørskap som berører. Entoto høgden, rett på utsida av Addis Ababa, er heimen til om lag 5000 mennesker, halvparten lever med HIV/AIDS. Dei er forvist hit, stigmatisert. Området har for så vidt vakkert landskap, men den grå skuggen frå fillete plastpressening fortel om ein koloni lengst nede på den fattige rangstigen.

Med $1 om dagen er det lite håp for ei framtid. Det var før forretningskvinna Bethlehem byrja og praktiserar håp i form av handling. Ho kunne ikkje lenger venta på at regjeringa og politikarane skulle endra samfunnet. Bethlehem ser mulegheiter, bruker Gudegåvene sine av talent og engasjement. Ho skapar arbeid for kvinnene. I tre enkle afrikanske bygningar, «compounds» held dei til – i dag er det 120 kvinner i flittig produksjon av unike smykker. Ekte håndverk laga av blant anna resirkulerte kulehylster frå borgerkrigen, – og kaffebønner, eit viktig landbruksprodukt i Etiopia. Kvinnene får lønn, pensjonspoeng og det blir gjort ekstra heder og ære på månedens stjerne. Det merkast på stemninga. Det er godt og vera her. Eg opplever gode, sårbare og følelseslada møter med mødrene, eit tett samhald der byrdene blir løfta. Kjærleik til livet dei har saman. Heldige meg opplever kraftfulle kvinner som jobbar flittig, dei trivst og har stor yrkesstoltheit, men tek seg tid til og smaka på norsk sjokolade, sjelden kost. Dei likar at eg er på besøk- for livsgrunnlaget deira er basert på historie formidling, men det er ikkje berre derfor marknaden vil ha produkta.

Ei av kvinnene fortel, – My name is Meseret, I came to Entoto Mountain 17 years ago, a year after I found out I have HIV/AIDS in my blood. I was living on the mountain with no source of income, but since I joined the company my life has changed in many ways. My dream for the future is to work more and advance my living condition. Det er akkurat dette som er framtids draumen til Bethlehem, å skapa nye arbeidsplassar, slik at alle kvinnene på Entoto får eit levebrød.

Turen min til Etiopia var på eige initiativ og rekning, men eg kom i kontakt med dei etiopiske kvinnene gjennom Partnership for change, som blant anna gjer eit flott arbeid med å styrke og fremme etiopiske kvinnelege entreprenørar.

Vis engasjement

av Vigdis Jordal | 27, mai, 2016 | Engasjement

«Dream big» – vis engasjement!
Alt det som har ført verda framover byrja ein gong som håp og opprør. Då Martin Luther King jr., i 1963, hald den berømte talen sin, sa han ikkje: «Eg har eit problem.» Han sa:»Eg har ein draum. Ein draum om at dei fire borna mine ein dag kan bu i eit land, der dei ikkje blir dømde ut frå fargen på huda, men av karakteren sin». Det vert inga forandring om vi ventar på at andre skal engasjera seg. Vi er den forandringen som skal til, vi er håpet for eit born som vert mobba, ein nabo som har det vanskeleg, ein tilfeldig forbipasserande med sløra blikk. Vis engasjement!

Historia om tenåringsguten Odin, som tok livet sitt på grunn av mobbing er hjerteskjærende. «Det hjelper ikke å si ifra, de gjør ikke noe uansett», sa Odin. Sonen min Jakob, på same alder, er rørt av historia. Det er vi alle. Kjensla av å vera utestengd, ikkje å verta høyrt, ikkje å verta sett, er grusom. Råtne ord frå andre og nedbrytande handlingar sper seg til kvar einaste celle i kroppen og forgiftar eigenverdien. Negative opplevingar slår raskt rot i ei ung sjel. Ei sjel som etter gjentekne gonger med mobbing, trur på dei dømmande tankane ein får om seg sjølv. Lagnaden til Odin skapar eit sterkt engasjement om forandring. Vi har alle ansvar for kvarandre, for menneskeverdet.

Løft blikket

På den internasjonale skulen til Jakob i Spania i vart det arrangert ein «geistleg» dag med eit klårt mål: å engasjera elevane i temaer som sunne relasjonar og konfliktløysing. Nokre elevar jobba med eit prosjekt dei kalla «Verda er ikkje rettvis» Ei anna guppe av elevar gav seg i kast med eit grafitti prosjekt på ein sidevegg til gym salen. Gatemaleriet heiter «Dream big» og skal vera til inspirasjon om å ha ambisjoner på vegne av alle menneske i vår globale verd. På skulen vert skildnader dyrka og avvik vert fort slått ned på. Elevane lærer å inkludere andre inn i den moralske horisonten, ikkje berre meg og mitt. Denne filosofien inngår i dei fleste fag. Eg trur på ein kvardag med positive holdningar der borna får høve til og løfta blikket utover seg sjølv,- og trena på empati og omsorg.

Den store draumen

Vi vil alltid vera ein del av eit felleskap. Difor er vi menneske. Så kva kan vi som voksne og rollemodellar gjera? Våre djupaste livsverdiar avgjer vala våre og korleis vi oppfører oss. Verdiane er stjernebileter på vår moralske himmel, dei bestemmer fargen på brilleglasa vi ser verda gjennom og avleirar seg i språket vi brukar. Borna speglar seg i dei. Vi snakkar kanskje hatefullt og nedsetjande om dei rundt oss, i staden for og omtala andre med respekt og tillit. Når tilliten er på vikande front og mistenksomheit, frykt og kontroll får dominera, kan det gå frykteleg gale. Den gyldne regel om at ein skal gjera mot andre det ein vil at andre skal gjera mot ein sjølv, er eit forsøk på og sei noko om at vi er avhengige av kvarandre. «Du skal elska den framande», er ein setning som er sitert mange gonger i Bibelen. For vi har det best i mellommenneskelege forhold når kjærleik, godheit og ansvar til å ha det godt, blir dyrka. Men kjærleiken kan ikkje bli pålagt oss med lover og reglar. Oppfordring som; Elsk! Ver begeistra! Ver glad!, fungerar ikkje. Den kjem frå ei indre kjelda og er motgift til det vonde. Hungeren etter kjærleik, å gi og få, er den djupaste grunn i oss, så sørg for og overdriv med påfyll av kjærleik,- til deg sjølv og andre. På den måten blir ikkje hjarta ein konjunktur, men det som varer. La oss sjå, høyra og verdsetja kvarandre. Vi treng den store draumen for å ta knekken på mobbing.

Det er den draumen me ber på
at noko vidunderleg skal skje,
at det må skje-
at tidi skal opna seg
at hjarta skal opna seg
at dører skal opna seg
at berget skal opna seg
at kjeldor skal springa-
at draumen skal opna seg,
at me ei morgonstund skal glida inn
på ein våg me ikkje har visst um.

Olav H. Hauge ( 1908-1994)